Rok 2005 został ogłoszony w krajach UE "ROKIEM ODPOWIEDZIALNOŚCI SPOŁECZNEJ". Idea ta ma na celu zwrócenie uwagi przedsiębiorców o ich roli w społeczeństwie - liczy się przecież nie tylko zwiększenie zysku. Chodzi tu przede wszystkim o budowanie odpowiedzialnego biznesu, dobrowolnego opracowywania strategii uwzględniających interesy społeczne, ochronę środowiska oraz relacje z różnymi grupami interesariuszy. Należy przekonać się do audytu społecznego i etycznego jako formy polityki społecznej istotnej przy realizacji celów trwale wpisanych w charakter spółdzielczości.
W procesie tworzenia strategii i analizy potencjału strategicznego przedsiębiorstwa uwzględnia się zarówno słabe i silne strony firmy, szanse i zagrożenia występujące w otoczeniu, oczekiwania otoczenia i osobiste wartości uczestników tego procesu. System społecznej odpowiedzialności SSO ma za zadanie efektywnie ocenić wszelkie elementy decydujące o sformułowaniu optymalnego planu działalności przedsiębiorstwa:
- Poprzez promowanie odpowiedzialności jako podstawy działania przedsiębiorstwa,
- Przyczynianie się do zwiększenia znaczenia zasad odpowiedzialności społecznej i dostosowywania osiągów przedsiębiorstwa do potrzeb wszystkich interesariuszy,
- Wsparcie procesu doskonalenia przedsiębiorstwa w aspekcie etycznym, ekologicznym i ekonomicznym.
Podstawowe reguły podczas tworzenia polityki społecznej przedsiębiorstwa to:
- Zasada odpowiedzialności, obliczalności - przedsiębiorstwo obliczalne to takie, które spełnia kryteria przezroczystości i zgodności z deklarowanymi normami, które odpowiada za swoje działania (lub ewentualne zaniechanie działań) i ponosi za nie konsekwencje,
- Zasada uczestnictwa - oznacza to, że na każdym etapie audytu przedsiębiorstwo uwzględnia potrzeby i oczekiwania poszczególnych grup interesariuszy, gotowe jest także do podejmowania dialogu społecznego i poważnego traktowania (w miarę możliwości) takich oczekiwań,
- Zasada zupełności - oznacza to, że podczas analizy brane są pod uwagę wszystkie obszary oddziaływania przedsiębiorstwa, nie ma sfer ?niewygodnych? czy też ?drażliwych?,
- Zasada wymierności - jest to gotowość do poddawania się wymiernej ocenie wszystkich, ważnych dla interesariuszy, informacji i sfer działania, przez co jest zmobilizowane do poszukiwania coraz lepszych mierników działań w aspekcie społecznym,
- Zasada regularności - reguluje konieczność przyjęcia harmonogramu czasowego, systematyczność poddawania się analizie adekwatnej do potrzeb i oczekiwań, dzięki czemu wyklucza się jednorazowość podejmowania działań, np. pod wpływem zewnętrznych czynników i następnie do zaniechania ich,
- Zasada zapewnienia jakości - SSO jest wówczas potwierdzony przez zewnętrznych, niezależnych ekspertów - audytorów,
- Zasada dostępności - nakłada obowiązek poszukiwania najbardziej skutecznych kanałów komunikacji, by niezbędna informacja mogła dotrzeć do zainteresowanych osób,
- Zasada porównywalności - możliwość dokonywania porównań pomiędzy kolejnymi raportami z działalności danego przedsiębiorstwa, dzięki np. odwoływaniu się do wyznaczonych uprzednio celów i ich wykonania,
- Zasada wiarygodności - zapewnienie o staranności i uczciwości w przedstawianiu wszystkich faktów, ocen i pomiarów,
- Zasada istotności - podkreśla wagę, jaką należy przywiązać do ocen i informacji podawanych do sfer opiniotwórczych,
- Zasada zrozumiałości - poszczególne dane powinny być przedstawione w taki sposób, aby mogły służyć do ceny przedsiębiorstwa osobom nie znającym fachowego słownictwa,
- Zasada kompleksowości - chodzi o to, aby proces zbierania danych, dokonywania ocen i przedstawiania wyników był stale wpisany w system strategicznego zarządzania przedsiębiorstwem,
- Zasada ciągłej poprawy - oznacza gotowość do wdrażania wyników analiz w procesie planowania, wyznaczania nowych celów, podejmowania działań mających na celu doskonalenie funkcjonowania przedsiębiorstwa, itd.
Należy pamiętać, że SSO ma za zadanie wzmocnienie procedur, wzorców i zachowań pracowników oraz menedżerów, co może być procesem długofalowym, lecz prowadzącym do sukcesu przedsiębiorstwa.
Punktem wyjścia w tworzeniu SSO jest opracowanie wizji przedsiębiorstwa. Chodzi o sformułowanie generalnej koncepcji przyszłości firmy, perspektyw przy aktywnym wkładzie pracowników. Wizja przedsiębiorstwa nie wyznacza jednak konkretnych celów - potrzeba więc wyznaczyć misję przedsiębiorstwa, a także sposoby ich realizacji.
Z wizji i misji powinny wynikać cele strategiczne, z reguły dotyczące trzech obszarów:
- Wzmocnienie potencjału produkcyjnego, np. poprzez wdrażanie projektów rozwojowych skierowanych na ekspansję rynkową,
- Udoskonalenie potencjału organizacyjnego, np. dzięki restrukturyzacji ,
- Wzmocnienie potencjału ludzkiego poprzez poprawianie relacji z pracownikami, dostawcami, odbiorcami czy też społecznością lokalną.
Podstawowym aspektem kształtowania strategii odpowiedzialności społecznej wobec pracowników jest odpowiednio skonstruowana i realizowana polityka zatrudnienia - aby wzmocnić poczucie atrakcyjności pracy wraz z systemem wynagrodzenia. Ważnym elementem jest kultura organizacji i klimatu panującego wśród pracowników, warunków pracy i bezpieczeństwa oraz opieki medycznej. Opracowuje się w tym celu regulacje, które powinny obejmować m.in.:
- Regulamin pracy,
- Zakładowy układ zbiorowy pracy,
- System bezpieczeństwa pracy,
- Politykę zatrudnienia i rozwoju kadry,
- Kodeks postępowania pracowniczego,
- System komunikacji wewnętrznej,
- Regulaminy świadczeń dodatkowych,
- Regulaminy świadczeń branżowych,
- Regulaminy konkursów pracowniczych.
Innym adresatem polityki społecznej są dostawcy. Jest oczywiste, że relacje należy budować w oparciu o wzajemny szacunek i odpowiedzialność. Ze strony przedsiębiorstwa istnieje obowiązek:
- Dążenia do uczciwości we wszystkich działaniach, w tym polityce cenowej, licencyjnej i udzielania prawa sprzedaży,
- Dbania o stabilność pozytywnych stosunków z dostawcami w kwestii wartości, jakości, konkurencyjności i solidności, bez niepotrzebnych roszczeń sądowych itd.,
- Dzielenia się informacjami i włączania w proces planowania,
- Płacenia z dostawy w terminie i zgodnie z ustaleniami,
- Zachęcać, dobierać dostawców i podwykonawców, którzy dbają o prawa i godność pracowników.
Obszar współdziałania ze społecznością lokalną obejmuje reagowanie, odpowiadanie na oczekiwania społeczności lokalnej oraz proponowanie rozwiązań, które mogę się przysłużyć do pozytywnych przemian w regionie. Polityka odpowiedzialności może koncentrować się na następujących formach działań:
- Badanie i ocena korzystnych efektów społecznej działalności produkcyjnej,
- Podejmowanie komercyjnych działań generujących pozytywne zmiany strukturalne regionu,
- Długoterminowe inwestycje na rzecz społeczności lokalnej kreujących przychylność otoczenia,
- Przedsięwzięcia charytatywne dla dobra wspólnego.
Wszystkie działania podjęte w kierunku polityki społecznej nie mają charakteru obligatoryjnego, lecz świadczą o wysokiej kulturze organizacyjnej przedsiębiorstwa. Na całym świecie poważne firmy przeprowadzają specjalne badania dotyczące skutków społecznych procesu produkcji i następnie publikują wymierne rezultaty. Spółdzielczość ze swojej istoty jest nakierowana na realizację celów społecznych, więc nie powinna zaniedbywać istoty swojej idei. Wiadomo, że obecnie wiele spółdzielni boryka się z poważnymi problemami, czasami walczą o przetrwanie na rynku. Niemniej, trzeba dołożyć starań, aby działania miały charakter długofalowy i perspektywiczny. Powszechnie rozwijająca się ekonomia społeczna jest bardzo dobrze przyjmowana zarówno przez konsumentów, jak i partnerów w interesach, co może stanowić cechę wyróżniającą od innych producentów a nawet być decydująca. I trzeba to zacząć robić dziś, bo jutro może być na to za późno.